The Experiment

Film: The Experiment (Deney)
Yönetmen: Paul Scheuring
Yıl: 2010 - ABD

     1961 yılında Yale Üniversitesi'nde yapılan Milgram Deneylerini hatırlarsınız. Yapılan deneyler otoriteye koşulsuz itaatin söz konusu olduğunu göstermişti. Ve yapılan deneyler insanlara giydirilen rollerin bireyi gerçek benliğine ne kadar zamanda ve ne ölçüde yabancılaştıracağının tespitiydi. Yöneten ve yönetilen rollerin kişileri ne ölçüde etkileyeceği ile ilgili bu çalışma çarpıcı sonuçlar verdi. Çünkü insan ruhu çok fazla şey saklar ve uygun bir ortam oluştuğunda en medenimizin içinden bile bir canavar çıkmasının mümkün olduğunu gösterdi. Benzer deney Stanford Üniversitesî'nde yapıldı. Stanford Hapishane Deneyi adıyla bilinen bu çalışma da mülakatla seçilen kişilerin bir kısmı gardiyan bir kısmı mahkum oldu. Fiziksel şiddet hariç herşey serbestti. Birinci aşamada taraflar birbirini tarttı. Yönetenler ne kadar ileri gidebileceklerini test ederken yönetilenler neyi ne kadar kaldırabileceklerinikestirmeye çalıştı. Zaman geçtikçe herşey daha çarpıcı ve ürkütücü bir hal aldı. Denenen cazaların sonuç vermesi değişimi daha da hızlandırdı. Yönetenler kendine daha otoiter bir hava verme adına traşını değiştirip sert ve umursamaz bir hava takındılar. Hapishanede ki ilişkiler sert bir havadan vahşete doğru evrildi.Kabadayılar korkak, erdemliler ahlaksızlaşmaya başladı. Bazı yöneticiler daha fazla acımasızlaştı. Ve bunların iktidarsız olduğunu öğrendik. Meğer mahkumlara yaptıkları işkenceler onu cinsel yönden uyarmıştı. Tıpku baskıcılık ve cinsellik arasında tuhaf ilişkinin yaşadığı seri katiller gibiydiler.  Psikoloji bölümünde yapılan bu deney maalesef sonlandırılmak zorunda kaldı. Katılımcı öğrenciler ciddi psikolojik rahatsızlıklar yaşamıştı. Hatta bazı gardiyanlar sadistik davranışlarından ötürü yargılandı.

     Güç yozlaşmasını gözler önüne seren bu deneyden ilham alınarak Mario Giordano 'Deney Kara Kutu' kitabını yazdı. Yine 2001 yılında Alman yapımı Das Experiment ve nihayet örneğini verdiğimiz 2010 yılında Hollywood uyarlamasıyla The Experiment vizyona girdi.

    Filmi seyretmeden önce bahsettiğimiz deneyleri YouTube den seyretmenizi öneririm. Sinema Seyircisi iyi seyirler diler. (Not:  Mehmet Sait'in Ocak ayında yayımlanan Nokta dergisinde 'Canavarlarla Yüzleşmek' başlıklı yazısından yararlanılmıştır.)